Τίμοθι Σνάιντερ
Πρόκειται για ένα από τα πιο φιλόδοξα και πολυσυζητημένα βιβλία ευρωπαϊκής Ιστορίας του 20ού αιώνα, που εκδόθηκαν τα τελευταία χρόνια. Ξανακοιτάζοντας τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Τίμοθι Σνάιντερ θέτει νέα ερωτήματα, κάνοντας χρήση όλων των πηγών που έχει στη διάθεσή του ο σύγχρονος ερευνητής μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ.
Το βιβλίο αρχίζει με μια παρατήρηση για τον χώρο και το χρόνο: ανάμεσα στη Βαλτική και τη Μαύρη Θάλασσα, ανάμεσα στο Βερολίνο και τη Μόσχα, εκτείνεται μια γεωγραφική ζώνη την οποία ο Σνάιντερ αποκαλεί «πεδία αίματος». Σήμερα αυτή η ζώνη περικλείει τη δυτική Ρωσία, τα κράτη της Βαλτικής, τη Λευκορωσία, την Ουκρανία και το μεγαλύτερο τμήμα της Πολωνίας.
«Αν εξετάσει κανείς αυτήν την περιοχή, θα διαπιστώσει ότι τα περισσότερα ναζιστικά εγκλήματα και ένα δυσανάλογα μεγάλο ποσοστό από τα σοβιετικά εγκλήματα έλαβαν χώρα εκεί και όχι κάπου αλλού», λέει ο Σνάιντερ, καθηγητής Ιστορίας στο Yale. «Η περίοδος κατά την οποία και ο Χίτλερ και ο Στάλιν είναι στην εξουσία, είναι η ιστορική στιγμή κατά την οποία σε αυτή την περιοχή έχουμε το Ολοκαύτωμα αλλά και τις μαζικότερες δολοφονίες στην ιστορία της Ευρώπης».
- Γράφετε ότι το Αουσβιτς, αν και είναι το απόλυτο σύμβολο των μαζικών εγκλημάτων του ναζισμού, αποτελεί μόνο μια ένδειξη για όσα ακόμη ανακαλύπτουμε για το παρελθόν.
«Θυμόμαστε το Αουσβιτς επειδή δεν ήταν αποκλειστικά και μόνο ένα εργοστάσιο θανάτου, αλλά και στρατόπεδο συγκέντρωσης από το οποίο κάποιοι κατάφεραν να βγουν ζωντανοί και να δώσουν τις μαρτυρίες τους. Ωστόσο, αποτελεί μόλις το ένα έκτο του Ολοκαυτώματος. Πολλοί περισσότεροι δολοφονήθηκαν σε άλλους τόπους οργανωμένης εξόντωσης στην Πολωνία και τουφεκίστηκαν στις χώρες της Σοβιετικής Ενωσης. Τους λησμονούμε, διότι από εκείνους τους τόπους οργανωμένης εξόντωσης κανείς δεν επέζησε για να μιλήσει. Και τείνουμε να μη θυμόμαστε την πολυπληθέστερη ομάδα θυμάτων -τους Εβραίους της Πολωνίας και της Σοβιετικής Ενωσης- γιατί μετά τον πόλεμο τα κράτη τους βρέθηκαν πίσω από το "Σιδηρούν Παραπέτασμα"».
- Για ποιο λόγο έτυχε η γεωγραφική περιοχή που εξετάζετε να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο του Χίτλερ όσο και του Στάλιν; Ξεκινάτε, μάλιστα, από την Ουκρανία και τα θύματα του λιμού.
«Ας θυμηθούμε την παγκόσμια πολιτική οικονομία το 1920-30. Η Μεγάλη Βρετανία ήταν η μόνη υπερδύναμη και ήταν ναυτική υπερδύναμη. Οι Ναζί και οι Σοβιετικοί, αν και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, συμπίπτουν στην εκτίμηση ότι ο μόνος τρόπος να γίνουν οι χώρες τους ισχυρές είναι μέσω της δημιουργίας ενός είδους αυτοκρατορίας που θα έχει στον έλεγχό της την Ευρασία. Στο μεταξύ και οι δύο ενδιαφέρονται για την Ουκρανία, τη βλέπουν σαν τον σιτοβολώνα της Ευρώπης. Οταν ο Στάλιν επιδιώκει να εκσυγχρονίσει τη Σοβιετική Ενωση, η Ουκρανία με το αγροτικό της πλεόνασμα αποκτά κεντρικό ρόλο για τα σχέδιά του. Επίσης, όταν ο Χίτλερ οραματίζεται την εικόνα που θα προκύψει όταν θα έχει καταστρέψει και τη Σοβιετική Ενωση, τον ίδιο σιτοβολώνα της Ουκρανίας οραματίζεται. Τα σχέδιά του να επεκτείνει τα σύνορα της Γερμανίας, μετατρέποντάς τη σε μια τεράστια ηπειρωτική αυτοκρατορία, βασίζονταν στην ιδέα της επίτευξης μιας ισορροπίας ανάμεσα στη γερμανική βιομηχανία και ένα είδος αγροτικής αποικίας στα ανατολικά. Ο Στάλιν σχεδίαζε το αντίθετο: να πάρει μια καθυστερημένη, αγροτική χώρα και να εκμεταλλευτεί τη γεωργία για να την εκσυγχρονίσει. Εκείνα τα σχέδια γεωγραφικώς συνέπιπταν απόλυτα. Είναι επίσης σημαντικό ότι πρόκειται για περιοχή όπου ήταν συγκεντρωμένη η τεράστια πλειονότητα των Εβραίων της Ευρώπης».
- Θεωρείτε, άρα, ότι αυτό που άνοιξε το δρόμο στον Χίτλερ για να υλοποιήσει το σχέδιό του για την εξόντωση των Εβραίων ήταν η συμφωνία Μολότοφ-Ρίμπεντροπ του 1939, με την οποία αποκτούσε πρόσβαση σε πολυπληθείς ομάδες Ευρωπαίων Εβραίων;
«Ναι. Το 97% των Εβραίων που δολοφονήθηκαν στο Ολοκαύτωμα κατάγονταν από άλλες χώρες. Εφόσον ο Χίτλερ σκόπευε να πλήξει τους Εβραίους της Ευρώπης, τότε θα έπρεπε να προηγηθεί ένας μεγάλος πόλεμος. Τείνουμε να μην θυμόμαστε πώς ξεκίνησε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: τον Σεπτέμβριο του 1939 Σοβιετικοί και Γερμανοί γίνονται σύμμαχοι. Και το πρώτο πράγμα που κάνουν είναι η εισβολή στην Πολωνία. Η συνέπεια ήταν να βρεθούν 1,7 εκατομμύρια Εβραίοι κάτω από τον έλεγχο του Χίτλερ. Πόλεις όπως η Βαρσοβία και το Λοτζ ξαφνικά βρίσκονται υπό γερμανική κατοχή. Το 1939, περισσότεροι Εβραίοι ζούσαν σε αυτές τις δύο πόλεις μαζί από ό,τι σε ολόκληρη τη Γερμανία. Εχει σημασία να θυμόμαστε ότι ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε στην Πολωνία, ότι ξεκίνησε με μια γερμανο-σοβιετική στρατιωτική συμμαχία και ότι τα φοβερά εγκλήματα που ακολούθησαν ξεκίνησαν με τις διώξεις και τις δολοφονίες των Εβραίων από τους ναζί, σε εδάφη που ο Χίτλερ κατέκτησε με τη βοήθεια της Σοβιετικής Ενωσης».
- Εχετε γράψει ότι ο σταλινισμός μάς εμπόδισε από το να δούμε τα μαζικά εγκλήματα του Χίτλερ στις αληθινές τους διαστάσεις. Πώς συνέβη αυτό;
«Μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Σοβιετική Ενωση εγκαθίδρυσε μια αυτοκρατορία που εκτεινόταν έως την Ανατολική Γερμανία. Ως εκ τούτου, είχε υπό τον έλεγχό της ολόκληρη τη γεωγραφική ζώνη όπου είχαν λάβει χώρα τα ναζιστικά εγκλήματα. Οποτε λοιπόν προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε τις γερμανικές πολιτικές εξόντωσης, υπό μια έννοια βρεθήκαμε μπροστά στα εμπόδια που παρενέβαλλε το Σιδηρούν Παραπέτασμα. Υπάρχει και τρόπος πιο περίπλοκος, που συνδέεται με το Ολοκαύτωμα. Προκειμένου να κατανοήσει κανείς το Ολοκαύτωμα, πρέπει να δει ότι πρόκειται για ένα έγκλημα εναντίον των Εβραίων, όπου και αν ζούσαν. Αυτό το έγκλημα έθετε ένα πολιτικό πρόβλημα για την ΕΣΣΔ -διότι ο Στάλιν επιθυμούσε να παρουσιάσει την εισβολή στη Σοβιετική Ενωση ως ένα έγκλημα εναντίον του σοβιετικού λαού. Και ενώ ήταν και ένα έγκλημα εναντίον του σοβιετικού λαού, το κατά πολύ φρικτότερο ήταν το Ολοκαύτωμα των Εβραίων πολιτών της ΕΣΣΔ. Πρόκειται για ένα κεφάλαιο της Ιστορίας που υπήρξε ιδιαίτερως άβολο για τη Σοβιετική Ενωση, ειδικά διότι ο Στάλιν, από το 1941 και μετά, στηρίχτηκε στο ρωσικό εθνικισμό για να πείσει τους ανθρώπους να πολεμήσουν. Μετά το 1945 φρόντισε ώστε η ιστορία του πολέμου να προσλαμβάνεται από την οπτική γωνία των όσων υπέφεραν οι πολίτες της Σοβιετικής Ενωσης ως σύνολο, αδιακρίτως. Επίσης, στις αντισημιτικές εκκαθαρίσεις που εξαπέλυσε προς το τέλος της διακυβέρνησής του, κυνήγησε πολλούς διακεκριμένους Εβραίους αγωνιστές».*
Φρίκη. Ενας από τους ομαδικούς τάφους των 21.897 Πολωνών αιχμαλώτων που εκτελέστηκαν με μυστική διαταγή του Στάλιν. Ο Ρούσβελτ γνώριζε και σιώπησε για τη σφαγή του Κατίν που διέταξε ο Στάλιν. Επί δεκαετίες οι σοβιετικοί κατηγορούσαν δημοσίως τον Χίτλερ για τη θηριωδία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου